Công thức tính tỷ suất sinh thô là một trong những chỉ tiêu đo lường mức sinh của dân số. Hôm nay hãy cùng Top Nổi Bật tìm hiểu tổng quát những kiến thức liên quan tới tỷ suất sinh thô nhé.
Xem thêm:
Khái niệm tỷ suất sinh thô
Tỷ suất sinh thô (CBR – Crude Birth Rate) là đơn vị đo mức sinh trưởng được đo bằng số trẻ sinh ra với số dân tương ứng tại một địa phương, khu vực hay một đất nước. Tỷ suất sinh là một trong hai thành phần của tăng trưởng tự nhiên của dân số.
Tỷ suất sinh thô ảnh hưởng trực tiếp tới cơ cấu và tốc độ tăng trưởng gia tăng dân số.
Tỷ suất sinh thô cũng được chia nhỏ theo các đặc tính riêng để phân tích cụ thể và chính xác hơn: Tỷ suất sinh chung, tỷ suất sinh riêng (tuổi tác,…), tỷ suất sinh đặc trưng(nam, nữ),…
Công thức tính tỷ suất sinh thô
Tỷ suất sinh thô bằng số trẻ em sinh ra trong năm trên tổng số dân trung bình của năm và được nhân với một nghìn. Công thức cụ thể như sau:
CBR(0/00) = (B/P)*1000
Trong đó:
- CBR là tỷ suất sinh thô
- B là tổng số trẻ em sinh trong một năm
- P là dân số trung bình trong năm ( thường là số dân trung bình giữa năm)
Dân số trung bình trong công thức trên sẽ được tính theo số dân tính từ ngày 1/1 đến hết ngày 31/12. Hoặc lấy số dân vào giữa năm là ngày 1/7.
Tỷ suất sinh thô được tính theo các đặc tính riêng
Tỷ suất sinh tính theo độ tuổi
Tỷ suất sinh tính theo độ tuổi (ASBR : Age – specific Birth Rate) là chỉ số đo mức sinh sản chính xác nhất. Tỷ suất này bằng số trẻ em được sinh ra trong năm với số phụ nữ theo từng nhóm tuổi tương ứng.
Tổng tỷ suất sinh
Tổng tỷ suất sinh (GFR – General Fertility Rate) thể hiện mối tương quan giữa số trẻ sinh ra trong năm với số phụ nữ trung bình ở lứa tuổi sinh đẻ trong cùng thời gian đó.
GFR = (Số trẻ em sinh ra còn sống / Tổng số phụ nữ trung bình ở lứa tuổi sinh đẻ) * 1000
Trong đó, lứa tuổi trung bình của phụ nữ sinh đẻ có thể mỗi khu vực có độ tuổi khác nhau. Phần lớn là từ 15 đến 49 tuổi, còn những đất nước mức sinh thấp sẽ tính từ 15 đến 44 tuổi.
Tổng tỷ suất sinh với tỷ suất sinh thô có mối liên hệ như sau:
CBR = GFR * k
Với k là hệ số thể hiện số phụ nữ trong độ tuổi sinh đẻ so với tổng số dân. Thường hệ số k bằng 20-30% tổng số dân.
Tỷ suất sinh thô có ý nghĩa như thế nào ?
Chỉ số đánh giá tỷ suất sinh thô
Theo tỷ suất sinh thô, người ta có bảng phân loại đánh giá như sau:
| Mức độ | Tỷ suất sinh thô (CBR) |
| Thấp | Dưới 16 % |
| Trung bình | 16 – 24 % |
| Tương đối cao | 25 – 29 % |
| Cao | 30 – 39 % |
Ngoài ra, người ta còn thường dùng tỷ số gia tăng tự nhiên để thể hiện theo lứa tuổi. Dây là bảng đánh giá mức độ tổng tỷ suất gia tăng tự nhiên:
| Mức độ | Tổng tỷ gia tăng tự nhiên (TFR) |
| Thấp | Dưới 2.15 |
| Trung bình | 2.1 – 4.0 |
| Cao | > 4.0 |
Hiện tại chia thành 5 nhóm đất nước có tỷ lệ sinh như sau:
- TFR ≤ 0%: Nga, Đông Âu
- TFR = 0,1-0,9%: Bắc Mĩ, Ôxtrâylia, Trung Quốc, Cadắctan, Tây Âu…
- TFR = 1 -1,9%: Việt Nam, Ấn Độ, Bra xin, Mêhicô, Angiêri,..
- TFR = 2-2,9%: Đa số các nước ở châu Phi, Ảrậpxêút, Pakistan, Ápganixtan,Vêlêduêla, Bôlivia,..
- TFR ≥ 3%: Côngô, Mali, Yêmen, Mađagaxca…
Từ các chỉ số tỷ suất sinh thô mà người ta đánh giá được xu hướng phát triển của từng đất nước. Với những nước đang phát triển sẽ có tỷ suất sinh cao. Với tỷ suất sinh ở những nước phát triển thì con số này thấp hơn nhiều.
Ảnh hưởng tỷ suất sinh thô tới kinh tế – xã hội
Ảnh hưởng tích cực:
- Dân số là nguồn lực phát triển kinh tế – xã hội
- Dân số dao động tạo nguồn lao động dồi dào
- Là thị trường tiêu thụ rộng lớn
Ảnh hưởng tiêu cực:
- Thiếu cơ sở vật chất
- Ô nhiễm môi trường
Bài tập minh hoạ
Câu 1: (Trang 83 SGK) Em hãy nhận xét tình hình tỉ suất sinh thô của thế giới và ở các nước đang phát triển, các nước phát triển, thời kì 1950 – 2005.
Trả lời:
- Tỷ suất sinh thô ở các nước đang phát triển có xu hướng giảm mạnh (1.7 lần) nhờ có những chính sách áp dụng đúng đắn và kịp thời của chính phủ.
- Tỷ suất sinh thô ở các nước phát triển lại có xu hướng giảm mạnh hơn (2 lần) từ năm 1950 – 2005.
- Trong giai đoạn từ 1950-1955 các nước đang phát triển có tỷ suất sinh cao hơn 19 ‰ so với các nước phát triển. Mãi đến năm 2004-2005 thì con số này giảm xuống chỉ còn 13 ‰.
Câu 2:
a. Dân số trung bình toàn thế giới năm 2005 là 6 477 triệu người, tỉ suất sinh thô trong năm là 21 ‰. Hãy tính số trẻ em được sinh ra trong năm. Nếu tỉ suất tử thô là 10 ‰ thì tỉ suất gia tăng tự nhiên là bao nhiêu?
b. Vì sao ở nước ta tỉ lệ gia tăng tự nhiên của dân số giảm nhưng số dân vẫn sẽ tăng nhanh trong thời gian tới?
Trả lời:
Theo công thức tính tỷ suất sinh thô ta có số trẻ em sinh ra là :
Ta có :
CBR(0/00) = (B/P)*1000
→ B = CBR*P/1000 = 136 (triệu người)
b. Mặc dù tỷ suất gia tăng giảm nhưng tỷ suất sinh hiện tại vẫn đang rất cao. Ngoài ra, quy mô dân số của nước ta lớn nên tỉ lệ dân số hàng năm vẫn có thể tăng lên đều. Đó là lý do mà dân số nước ta sẽ tăng nhanh trong thời gian tới.
Kết luận:
Như vậy qua bài viết các bạn có thể nắm rõ được dân số thế giới luôn luôn thay đổi. Quan trọng là biết công thức tính tỉ suất sinh và những vấn đề liên quan đến chỉ số này. Chúc các bạn thành công.
